Od naczelnego: Ostoja
Na początku ubiegłego wieku w Wielkopolsce podjęto
twórcze wyzwanie, któremu nadano nazwę „Ostoja”. Inicjatorzy tego przedsięwzięcia w odezwie z listopada
1916 roku stwierdzili: „Zabieramy się do nowego obywatelskiego dzieła. Dzięki
poczuciu obowiązków wobec piśmiennictwa polskiego garść obywateli
wielkopolskich zawiązała w Poznaniu Ostoję – Spółkę wydawniczą”. W gronie jej twórców
pojawili się między innymi Jerzy Hulewicz jako prezes rady nadzorczej, dr
Marian Głowacki jej sekretarz, Leon Malczewski, dr Władysław Hedinger, dr
Czesław Meissner, Czesław Kędzierski, Eugeniusz Sokołowski, a na czele zarządu Bohdan
Hulewicz, dr Stefan Michalski i dr Józef Kostrzewski. W gronie współpracowników
był także trzeci z braci Hulewiczów – Witold, który wówczas walczył na froncie
zachodnim Wielkiej Wojny.
Oprócz Spółki wydawniczej, powołano także dwutygodnik
literacko-artystyczny „Zdrój”, na czele którego stanęli: Stanisław
Przybyszewski, Jerzy Hulewicz i Kazimierz Łuczewski, a grono współpracowników zasiliła
cała plejada wybitnych ludzi pióra i sztuki, jak Jan Kasprowicz, Kazimierz
Przerwa-Tetmajer, Stefan Żeromski, Władysław Reymont, Edward Porębowicz, Władysław
Jarocki, Witold Hulewicz. W odezwie wstępnej Przybyszewski nakreślił kierunek: „Z
najczystszych źródeł duszy polskiej zaczerpnęliśmy nasze pojęcie o Sztuce, a
zadaniem naszego pisma nie będzie tworzenie rewolucji, ale zadzierzgnięcie
poszarpanych nici z oną dostojną królewską przeszłością w romantyzmie, w której
się po raz pierwszy świadomie istota Sztuki objawiła” (Prospekt, „Zdrój”. Dwutygodnik ilustrowany, poświęcony sztuce i kulturze
umysłowej, Poznań 1917).
Stowarzyszenie im. Witolda Hulewicza, powstałe sześć
lat temu w Warszawie, które stawia sobie za cel utrwalanie pamięci o Witoldzie Hulewiczu (1895-1941) – pisarzu, poecie,
tłumaczu, organizatorze życia kulturalnego i wydawcy, współorganizatorowi
Polskiego Radia oraz współtwórcy zarówno poznańskiej „Ostoi”, jak i „Zdroju” –
między innymi przez prowadzenie działalności edytorskiej, od samego początku
snuło plany związane z wydawaniem własnego czasopisma. I to, o czym myślano przez
lata, w lipcu 2020 roku, podczas realizowanego przez Stowarzyszenie
projektu „Witold Hulewicz on-line” w ramach programu Narodowego Centrum Kultury
pt. Kultura w sieci, przybrało wreszcie konkretny plan. Dzisiaj efekt tych
działań trafia do Państwa rąk.
Zarówno redakcja czasopisma społeczno-kulturalnego
„Ostoja. Sztuka – Literatura – Społeczeństwo”, jak i jego wydawca, pragniemy
nie tyle sięgać do wydarzeń sprzed ponad stu lat, przywołując nazwę wielkopolskiej
spółki wydawniczej, która istniała w latach 1916-1922, ale sięgając do
znaczenia tego słowa – jako zapewnienia trwałości określonemu porządkowi –
pragniemy realizować podobne cele i wyzwania dzisiaj.
19 listopada 1916 roku „Dziennik Poznański” donosił:
„Ostoja ma na celu bez względu na zyski materialne przyjść piśmiennictwu
polskiemu, obecnie ciężko zagrożonemu, w pomoc; pragnie ułatwić naszym autorom,
którzy wskutek braku nakładców w obecnych czasach nie są w stanie się
wypowiedzieć; publikowanie swych utworów z działu powieści, poezji, historii,
sztuki i nauki – w estetycznej i możliwie wytwornej formie; pragnie tym samem
ożywić ruch wydawniczy i oddziałać na umysłowość i twórczość naszego
społeczeństwa” (nr 266, s. 6).
Cele postawione przez naszych poprzedników, pomimo
upływu wieku, nic nie straciły ze swej aktualności!
Żyjemy w czasach, w których coraz trudniej
zrozumieć szczególny napór zła na życie społeczne, walkę człowieka z
człowiekiem, w którym to starciu zło staje się świadomym i celowym programem,
ba nawet naukowo i sądownie uzasadnianym; w którym zło zaczyna być „normą” człowieczeństwa,
a wolność podąża w kierunku wolności burzenia, negacji, nihilizmu, aż po atak
na życie.
Sięgając zatem do przeszłości oraz tego, co stoi u podstaw
naszej cywilizacji, dajemy naszemu pismu tytuł „Ostoja”, gdyż pragniemy w naszych
twórczych działaniach oprzeć się na trwałych i niezmiennych zasadach: Prawdy, Dobra
i Piękna. Nie chcemy sztuki i kultury, która z tymi pojęciami w dzisiejszym
świecie często niewiele już ma do czynienia. Chcemy właściwego pojmowania
społeczeństwa i roli w nim człowieka. Chcemy – jak mówili nasi poprzednicy w twórczym
dziele – aby to rodzące się dzisiaj wydawnicze przedsięwzięcie, miało na celu,
stać się istotną „ostoją”, obroną i warowną twierdzą myśli polskiej,
objawiającej się, czy to w poezji, powieści, dramacie, krytyce, historii czy
filozofii (zob. „Dziennik Poznański”, 11 III 1917).
Redakcja czasopisma społeczno-kulturalnego „Ostoja”,
która w Roku Witolda Hulewicza (2020) – w 125. rocznicę urodzin Witolda
Hulewicza – inauguruje swoją działalność, w tym duchu zaprasza na łamy nowego
czasopisma poświęconego sztuce, literaturze i społeczeństwu, a ludzi pióra do owocnej
współpracy.
Ireneusz St. Bruski
Warszawa, 26 listopada 2020